به گزارش ستاد خبری دومین هفته علمی تمدن نوین اسلامی، دومین همایش آینده نگاری تمدن نوین اسلامی روز گذشته ۲ اسفندماه در پژوهشکده آینده پژوهی دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره) برگزار شد.

در ابتدای همایش دکتر حاکم قاسمی رئیس پژوهشکده آینده پژوهی و مسئول کمیسیون آینده پژوهی و آینده نگاری هفته علمی تمدن نوین اسلامی گزارشی از فرایند برگزاری همایش آینده نگاری تمدن نوین اسلامی ارائه کرد.

وی با اشاره به مقالات ارسال شده به دبیرخانه هفته علمی تمدن نوین اسلامی گفت: از مجموع مقالاتی که به دبیرخانه رسیده ۵۸ مقاله پس از طی فرایند داوری تایید و برای ارائه به صورت سخنرانی تصویب شد. از بین این مقالات ۸ مقاله مرتبط با  مباحث آینده پژوهی برای ارائه در همایش آینده نگاری تمدن نوین اسلامی انتخاب شد که امروز در دو نشست ارائه می شود.

در ادامه همایش آینده نگاری تمدن نوین اسلامی دو نشست تخصصی برگزار شد. در نشست اول چهار مقاله ارائه شد. سخنران اول دکتر مولوی عضو هیأت علمی دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره) بود که مقاله خود را با عناوین تاثیر گرایش اجتماعی در تفاسیر قرآن کریم بر شکل گیری و شکوفایی تمدن نوین اسلامی ارائه کرد.

دکتر مولوی با بررسی تاثیر گرایش اجتماعی در تفاسیر قرآن کریم بر شکل گیری و شکوفایی تمدن نوین اسلامی پرداخت و گفت با  استفاده از تفسیر اجتماعی از قرآن کریم می توان راه شکوفا کردن تمدن اسلامی و شکل دادن تمدن نوین اسلامی را هموار کرد. 

وی با اشاره به گرایش های گوناگون و متعدد در تفسیر قرآن کریم گفت: با توجه به اینکه قرآن کریم تمام جنبه های مختلف زندگی بشر را در بر می گیرد و با توجه به اینکه یکی از این جنبه ها و ابعاد ، جنبه های اجتماعی زندگی است، گرایش اجتماعی در تفسیر قرآن کریم شکل گرفته است که در آن مفسران اجتماعی به دنبال ارائه راهکارهایی برای اصلاح جامعه براساس آموزه های قرآنی برآمده اند.

این استاد دانشگاه افزود: با تفسیر اجتماعی قرآن کریم می توان برای تمام مسائل و مشکلات جامعه راه حلی بر مبنای آموزه های قرآنی پیدا کرد. و این مشکلات را برطرف نمود.

دکتر مولوی با تاکید بر توانمندی تفسیر اجتماعی از قرآن  برای ارائه راهکار برای رسیدن به اهداف مطلوب و شکل دادن فرهنگ و تمدن مورد نظر گفت: با تفسیر اجتماعی  می توان به هویت بخشی جامعه اسلامی براساس قرآن، ایجاد اتحاد بین ملل مسلمان، اجتماعی کردن تعالیم قرآنی و ترویج آنها در جامعه، ایجاد نگرش مطلوب به زندگی و امید به آینده، تقویت بنیه و جایگاه علمی جهان اسلام و تربیت نیروی انسانی آگاه و آینده ساز براساس قرآن مدد رساند و از این طریق در جهت ایجادتمدن نوین اسلامی اقدام کرد.

عقلانیت سه گانه درتمدن اسلامی

سخنران دوم دکتر نجف زاده عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی بود که به ارائه مقاله ای با عنوان عقلانیت سه گانه درتمدن اسلامی و امکان تکوین تمدن نوین اسلامی پرداخت و امکان یا امتناع  تمدن نوین اسلامی را موردبررسی قرار داد.

دکتر نجف زاده با تاکید بر اصل عقلانیت به سه نوع عقلانیت (عقلانیت اجتهادی ، عقلانیت جاویدان خرد، عقلانیت استراتژیک) اشاره کرد و گفت: عقلانیت سه گانه و کاربرد آن برای حل مسائل اجتماعی راهی است که شکل گیری تمدن نوین اسلامی را امکان پذیر می سازد.

با عقلانیت اجتهادی می توان درباره مصلحت های اجتماعی صحبت کرد و به راه حل رسید و با عقلانیت استراتژیک می توان به تدبیر امور کشورهای جهان اسلام با یکدیگر پرداخت و منازعات  را به همکاری تبدیل کرد

عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی افزود: با اتکا به اصل عقلانیت می توان حوزه های تقابل و  تنازع را کاهش داد و ازبین برد و با جلوگیری از تبدیل اختلافات به بحران ها فضایی برای زیستن به صورت مسالمت آمیز در کنار یکدیگر فراهم ساخت و از این طریق با ایجاد جامعه بی تنش و آرام راه تمدن سازی را هموار کرد.

دکتر نجف زاده با اشاره به منازعات و تنش ها در جهان اسلام، این منازعات را مانع شکل گیری تمدن نوین اسلامی خواند و گفت: با عقلانیت اجتهادی می توان درباره مصلحت های اجتماعی صحبت کرد و به راه حل رسید و با عقلانیت استراتژیک می توان به تدبیر امور کشورهای جهان اسلام با یکدیگر پرداخت و منازعات  را به همکاری تبدیل کرد.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: با کاربرد عقلانیت های سه گانه و ترکیب آنها می توان به تدبیر امور پرداخت و با واقع نگری بحرانهای مختلفی را که امروز جامعه بشری با آن مواجه است حل کرد و ازبین برد. این اتفاق می تواند حوزه ای از زیست مسالمت آمیز را ایجاد کند که بر بستر آن شکل گیری تمدن نوین اسلامی امکانپذیر می گردد.

واکاوی پیشران های ظهور تمدن نوین اسلامی در خارج از جهان اسلام

سخنران سوم دکتر کریمی دانشیار دانشگاه خوارزمی بود که به ارائه مقاله ای با عنوان واکاوی پیشران های ظهور تمدن نوین اسلامی در خارج از جهان اسلام پرداخت و گفت: با اتخاذ راهبرد مناسب برای حضور در مجامع بین المللی می توان از فرصت هایی که این مجامع برای تمدن سازی ایجاد می کنند برای ساختن تمدن نوین اسلامی استفاده کرد.

دکتر کریمی در این سخنرانی با توجه به ظرفیت ها و توانمندی های جهان اسلامی برای شکل دادن تمدن نوین اسلامی، منازعات و اختلافات موجود در جهان اسلام را مانعی بر سرراه شکل گیری تمدن نوین اسلامی دانست و گفت: باید این منازعات را به حداقل رساند و زمینه ها و بستر های داخلی جهان اسلام ر ابرای تمدن سازی فراهم کرد.

دانشیار دانشگاه خوارزمی با اشاره به محیط بین المللی به عنوان محیط و بستری که جهان اسلام در آن قرار دارد و از آن تاثیر می پذیرد اظهارداشت: در محیط خارج از جهان اسلام شرایطی ایجاد شده است که فرصتهای زیادی برای تمدن سازی در اختیار کشور های اسلامی قرار می دهد. با استفاده از این فرصت ها می توان عوامل موثر بر ظهور تمدن ها را که خارج از جهان اسلام قرار دارند برای شکل دادن تمدن نوین اسلامی به خدمت گرفت و از آن برای ایجاد تمدن نوین اسلامی استفاده کرد.

با اتخاذ راهبرد مناسب برای حضور در مجامع بین المللی می توان از فرصت هایی که این مجامع برای تمدن سازی ایجاد می کنند برای ساختن تمدن نوین اسلامی استفاده کرد

دکتر کریمی بهره گیری از ظرفیت ها و بسترهای بین المللی، تاثیرگذاری بر اتاق های فکر و اعضای آنها، حضور در مجامع و نهادهای بین المللی و استفاده از دستاوردهای علمی موجود در جهان و گسترش خط وزبان و فرهنگ کشور های اسلامی را به عنوان راهکاری برای استفاده از فرصت های بین المللی در جهت تمدن سازی معرفی کرد.

دکتر کریمی گفت: با اتخاذ راهبردهای مناسب می توان از تمام این فرصت ها استفاده کرد و از آنها برای تمدن سازی و پیشبرد فرایند شکل دادن تمدن نوین اسلامی سود برد.

حکمرانی خوب در تمدن نوین اسلامی

سخنران چهارم نشست اول دکتر مرشدی زاد دانشیار دانشگاه شاهد بود که سخنرانی خود را با عنوان حکمرانی خوب در تمدن نوین اسلامی ارائه کرد.

دکتر مرشدی زاد با اشاره تاثیرات حکمرانی خوب در شکل گیری تمدن نوین اسلامی گفت: شکل دادن الگوی حکمرانی خوب هم به عنوان یک الگوی مناسب برای حکمرانی و هم با شرایطی که برای استفاده از ظرفیت ها در کشور های اسلامی ایجاد می کند می تواند به ظهور تمدن نوین اسلامی کمک کند.

با شکل دادن حکمرانی خوب در واقع یکی از پایه های تمدن نوین اسلامی بنیان گذاشته می شود. شکل گیری چنین حکومتی می تواند به عنوان پیشرانی قدرتمند جامعه را به سمت تمدن سازی و شکل دادن تمدن نوین اسلامی سوق دهد

دانشیار دانشگاه شاهد با ذکر شاخص های حکمرانی خوب از منظر نظریه پردازان مختلف دیدگاه مقام معظم رهبری درباره حکمرانی خوب را معرفی کرد. عدالت طلبی، مبارزه با فقر، مبارزه با فساد، مبارزه با تبعیض، سلامت اخلاقی مسئولان، قانون گرایی، مشارکت مردم در تصمیم گیری و نظم و انضباط اجتماعی و کاری از جمله این ویژگیها معرفی شد.

این محقق با اشاره به شاخص های مطرح شده برای حکمرانی خوب آن را منطبق با دیدگاه های اسلامی ذکر کرد و گفت با شکل دادن حکمرانی خوب در واقع یکی از پایه های تمدن نوین اسلامی بنیان گذاشته می شود. شکل گیری چنین حکومتی می تواند به عنوان پیشرانی قدرتمند جامعه را به سمت تمدن سازی و شکل دادن تمدن نوین اسلامی سوق دهد.

وی تصریح کرد: گفت شکل گیری حکمرانی خوب با اتکا به آموزه ها و شاخص های اسلامی می تواند الگویی باشد برای ارائه  به جهان ضمن آنکه این نوع از حکمرانی یا شرایطی که فراهم می کند ظرفیت ها، امکانات و نیروها را به سمت شکل گیری تمدن نوین اسلامی هدایت می کند و جهت می دهد و از این طریق به فرایند تمدن سازی و ظهور تمدن نوین اسلامی کمک می کند.

نشست دوم

در نشست دوم همایش آینده نگاری تمدن نوین اسلامی نیز چهار سخنرانی درباره موضوعاتی با عناوین: اضلاع تمدن نوین اسلامی و راه پایدار سازی و پابرجایی آن، تحلیل سناریوهای فراوری تمدن نوین اسلامی و ظرفیت هویت سازی آن در نظام بین المللی، رسانه های تمدنی و عصبیت رسانه ای: پیشران تمدن نوین اسلامی، و جهان اسلام در مرحله گذار به تمدن نوین اسلامی ارائه شد.

دکتر معماری عضو هیأت علمی دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره) با ارائه سخنرانی با عنوان اضلاع تمدن نوین اسلامی و راه پایدار سازی و پابرجایی آن، ابعاد و اضلاع مختلف تمدن نوین اسلامی را تبیین و راه رسیدن به آن را بررسی کرد و گفت: بینش توحیدی در فرایند تمدن سازی به تمام فعالیت های تمدن ساز جهت توحیدی می دهد و امکان شکل گیری تمدن نوین اسلامی را فراهم می آورد.

وی بینش توحیدی را از اضلاع مهم تمدن نوین اسلامی معرفی و بیان کرد: این بینش و تقویت آن در جامعه اسلامی به مجموعه فعالیتها جهت الهی و توحیدی وی دهد. بر این اساس فعالیتهای تمدن سازی را به سمت شکل گیری تمدن نوین اسلامی هدایت می کند.

عضو هیئت علمی دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره) ضلع دیگر تمدن نوین اسلامی را دانش معرفی کرد و گفت: بر این اساس باید  مطابق آموزه های اسلامی برای افزایش علم و دانش در جامعه اسلامی از هیچ کوششی فرو گذار نکرد. وی گفت افزایش علم و آگاهی و دانش در جامعه اسلامی پایه ای است که می تواند به ظهور تمدن نوین اسلامی کمک کند.

 دکتر معماری اضلاع دیگر تمدن نوین اسلامی را کوشش و منش معرفی و تصریح کرد: کوشش در واقع بعد عملگرایی تمدن سازی است بدین معنا که در جهت هدف مطلوب باید تمام تلاش و کوشش خود را به کار گرفت و در جهت تمدن سازی  اقدام و عمل نمود. منش نیز بعد اخلاقی و رفتاری جامعه به حساب می آید.   با ترویج و گسترش منش و اخلاق اسلامی و انسانی می توان رفتارهای منطبق و مناسب با تمدن نوین اسلامی را ایجاد کرد.

وی با تاکید بر ضرورت همراهی و همسویی این اضلاع چهارگانه و با تاکید برای تمدن سازی بر پایه آنها گفت: باید با تلفیق و ترکیب این اضلاع مختلف تمام تلاش ها را برای تمدن سازی بکار گرفت تا زمینه ظهور تمدن نوین اسلامی فراهم گردد.

بررسی نقش  و کارکرد رسانه  

سخنران دوم دکتر بابایی عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی بود که در مقاله خود به بررسی نقش و کارکرد رسانه پرداخت و با توجه به کارکردهای رسانه در عصر کنونی نقش آنها را در تمدن سازی بسیار موثر معرفی کرد و گفت: رسانه  با کارکرد و آثار ی که دارد می تواند در ساختن تمدن نوین اسلامی موثر باشد.

دکتر بابایی در مقاله خود با عنوان رسانه های تمدنی و عصبیت رسانه ای: پیشران تمدن نوین اسلامی گفت: رسانه می تواند تحولات بنیادین در جامعه ایجاد کنند، روند ساز و جریان ساز باشد و مجموعه عوامل و عناصر موثر در تمدن سازی را در جهت مشخصی هدایت کنند.

عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی با اشاره به تعلق رسانه ها به هر یک از تمدن ها به طرح مفهوم عصبیت رسانه ای پرداخت و با وام گرفتن از  اصل عصبیت در نظریه تمدن ابن خلدون گفت: عصبیت رسانه ای می تواند تمدن ساز باشد همانگونه که عصبیت مطرح شده در نظریه ابن خلدون تمدن ساز می شود.

رسانه می تواند تحولات بنیادین در جامعه ایجاد کنند، روند ساز و جریان ساز باشد و مجموعه عوامل و عناصر موثر در تمدن سازی را در جهت مشخصی هدایت کنند

دکتر بابایی کارکردهای مختلف رسانه ای را برشمرد و گفت رسانه ها در تولید و ترویج مفاهیم و گسترش دیدگاهها د جامعه موثرند. آنها می توانند نیرو ها را به جهت مشخصی هدایت کنند.  بنابراین می توانند با مفهوم سازی درباره تمدن نوین اسلامی و ذکر ویژگی ها و شاخص های تمدن نوین اسلامی آن را در جوامع گسترش دهند و به ترویج گفتمان تمدن نوین اسلامی کمک کنند.

وی بیان کرد: اگر بپذیریم پیش نیاز شکل گیری تمدن نوین اسلامی مفهوم سازی و ایجاد گفتمان درباره ی آن و سپس گسترش و ترویج آن در جامعه است ، رسانه ها در این جهت نقش قدرتمندی دارند.  بنابر این می توانند تمدن ساز باشند و در شکل گیری تمدن نوین اسلامی نقش موثر ایفا کنند . بر این اساس بهره گیری مناسب از رسانه های مختلف به ویزه رسانه های جدید را مورد توجه و تاکید قرار داد.

جهان اسلام در مرحله گذار به تمدن نوین اسلامی

دکتر حاکم قاسمی دانشیار دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) با ارائه مقاله خود با عنوان جهان اسلام در مرحله گذار به تمدن نوین اسلامی به بررسی نقاط قوت و ضعف جهان اسلام و همچنین فرصت ها و تهدید های پیش روی جهان اسلام برای شکل دادن تمدن نوین اسلامی پرداخت و گفت: جهان اسلام نقاط قوت فراوان و فرصت های زیادی برای شکل دادن تمدن نوین اسلامی در اختیار دارد که بکار گرفتن آنها می تواند به ظهور تمدن نوین اسلامی منجر شود.

دکتر قاسمی با تاکید بر اینکه جهان اسلام در حال حاضر در یک مرحله گذار تمدنی به سر می برد به رقابتهای تمدنی اشاره کرد و گفت اگر جهان اسلام این مرحله را به خوبی مدیریت و هدایت کند می تواند به مرحله  تمدن نوین اسلامی وارد شود . دکتر قاسمی به نقاط ضعف و قوت جهان اسلام اشاره کرد و برخورداری از دینی جامع و همه جانبه نگر وتمدن ساز را به عنوان نقطه قوت جهان اسلام دانست که در کنار امکانات مادی و ابزار های فراوان می تواند نقطه قوت وپیشران  قدرتمند در جهت رسیدن به تمدن نوین اسلامی باشد.

در شرایط کنونی اگرچه تهدیدهایی در برابر جهان اسلام وجود دارد اما فرصتهای بیشماری در برابر مسلمانان قرار دارد که می توانند با استفاده از آنها فعالیت و تلاشهای تمدن ساز خود را به پیش ببرند

دانشیار دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره) به فرصت های پیش روی جهان اسلام در محیط بین المللی اشاره کرد و گفت: در شرایط کنونی اگرچه تهدیدهایی در برابر جهان اسلام وجود دارد اما فرصتهای بیشماری در برابر مسلمانان قرار دارد که می توانند با استفاده از آنها فعالیت و تلاشهای تمدن ساز خود را به پیش ببرند.

دکتر قاسمی گفت: اگر تمدن نوین اسلامی را به طور دقیق و مشخص به گونه ای که عملیاتی باشد تعریف کنیم و تصویر تمدن آینده را به نحو قابل قبول و باور پذیر ترسیم کنیم و آنگاه با شناسایی دقیق مرحله گذار تمدنی، برای رسیدن به تصویر تمدنی ترسیم شده آینده نگاری کنیم می توانیم در شکل دادن تمدن نوین اسلامی موفق و موثر پیش رویم و تمدن نوین اسلامی را بسازیم و به جهانیان عرضه کنیم.

بررسی و تحلیل سناریوهای فراروی تمدن نوین اسلامی

دکتر دانش نیا عضو هیأت علمی دانشگاه رازی کرمانشاه چهارمین سخنران نشست دوم همایش آینده نگاری تمدن نوین اسلامی بود.

وی با بررسی و تحلیل سناریوهای فراروی تمدن نوین اسلامی گفت: ناتوانی غرب در حل و فصل بحرانها و مسائل بنیادی بشر موجب بروز بحران های ساختاری و تمدنی در جهان شده است که توانمندی اسلام برای حل و فصل این بحرانهای بنیادی می تواند به ظهور تمدن نوین اسلامی منتهی شود.

این استاد دانشگاه به ظهور نشانه های گذار و تحول در نظام بین المللی پرداخت و گفت: نظم هژمونیک ناشی از تسلط تمدن مدرنیته غربی با توجه به بروز مشکلات و بحران های ریشه ای دچار تزلزل شده و لذا جامعه بین المللی با تحول اساس و بنیادی روبروست. این تحول اساسی و بنیادی تحول تمدنی است و می تواند در شکل گیری تمدن نوین اسلامی تاثیر گذار باشد.

وی علل بروز وضعیت گذار در جامعه بین المللی را بروز بحران هایی دانست که جهان غرب و مدرنیته از پاسخ گویی به آن ها عاجز بوده است. بحران معنویت و اخلاق ، بحران های عظیم زیست محیطی و بحران های ناشی از شکاف اقتصادی و بروز فقر گسترده در بخش هایی از جهان  از جمله این بحران ها هستند.

دکتر دانش نیا گفت: آنچه می تواند در شکل دادن تمدن آینده موثر باشد حل بحران ها و برطرف کردن این معضلات بشری است. از این جهت اسلام و ارائه راه  حل هایی مبتنی بر آموزه های اسلامی برای حل این بحران ها می تواند فرصتی برای شکل دادن تمدن نوین اسلامی فراهم کند.

بر این اساس دکتر دانش نیا با تاکید بر اختلافات  و مناقشات موجود در جهان اسلام بر ضرورت تلاش برای حل اختلافات اشاره کرد و گفت: جهان اسلام و مسلمانان می توانند با ظرفیت سازی و استفاده از فرصتهای ناشی از تحولات بین المللی تلاش های خود را در جهت ساختن تمدن نوین اسلامی به پیش ببرند و برای ساختن تمدن نوین اسلامی اقدام کنند.

نتیجه گیری

پس از برگزاری نشستهای تخصصی دومین همایش آینده نگاری تمدن نون اسلامی، دکتر قاسمی رئیس کمیسیون آینده پژوهی و آینده نگاری هفته علمی تمدن نوین اسلامی به جمع بندی مباحث پرداخت و گفت: همچنان که از سخنرانی ها و مباحث ارائه شده بر می آید جهان اسلام برای شکل دادن تمدن نوین اسلامی از یک سو از نقاط ضعفی رنج می برد اما در مقابل نقاط قوت فراوانی دارد. از یک طرف تهدیدهایی بر سر راه آن وجود دارد اما در عین حال با فرصتهای بیشماری نیز روبروست. با این وضعیت با ترسیم دقیق ابعاد و شاخصه های تمدن نوین اسلامی به عنوان آینده تمدنی مطلوب و عرضه آن به مسلمانان و جهانیان و با آینده نگاری و اتخاذ راهبردهای مناسب می توان آینده را ساخت و تمدن مطلوب را شکل داد.

انتهای پیام/