حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر عبدالحمید واسطی، پژوهشگر و معاون تحقیقات موسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام در همایش «تمدن نوین اسلامی» که صبح روز سه شنبه اول دی ‌ماه در تالار شیخ طبرسی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی برگزار شد، عنوان کرد: در ابتدا ایده‌ای برای گروه‌های مختلف در حوزه‌های تحقیقاتی به عنوان یک فرضیه اولیه مطرح می‌شود که پیگیری این ایده‌ها به طور خاص به فضای تمدن اسلامی کمک خواهد کرد.

 وی ادامه داد: سه بخشی که زندگی ما را تحت تاثیر قرار داده اند عبارتند از: مدیریت زندگی جمعی، محیط رقابت و شبهه ناکارآمدی یعنی دقیقا جایی که دیگران محصول ارائه کرده‌اند و ما دچار مشکل هستیم که اگر به آن نپردازیم دچار یک دوگانگی بحران‌ساز ایجاد خواهیم شد، به این معنی که افراد مومن در عمل در ساختارهای سکولار آموزشی، فرهنگی و اجتماعی زندگی می‌کنند لذا هدف تحصیل راهبرد برای فعال سازی کارآمدی دین است.

معاون تحقیقات موسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام اظهار کرد: در قسمت زیر ساختها، فعال سازی کارآمدی دین در قسمت اصلی قرار دارد لذا فرضیه این است که اگر تمدن نوین اسلامی بخواهد شکل بگیرد باید در مقیاس تمدنی از آیات و روایات استنباط کنیم و لازمه اش این است که گزاره‌ های دین این قابلیت را داشته باشد لذا فرضیه این است که گزاره های دین این ظرفیت راهبردی و استراتژیک را دارند البته اثبات این فرضیه نیز در کتاب «نگرش سیستمی به دین» آمده است و با این فرضیه باید ببینیم چه محصولاتی را می ‌توانیم از آن استخراج کنیم.

وی با تاکید بر اینکه لازمه تمدن سازی سیستم سازی است، ابراز کرد: تعریف تمدن به معنای زندگی جمعی در ساختارهای هم افزای معرفت افزا است و رکن اصلی در فضای تمدن، ساختارهای آن است؛ ساختارها نیز مجموعه ‌ای از سیستم‌ ها به شمار می روند، اظهار کرد: سیستم، مجموعه متغیرهایی است که ارتباط بهینه با یکدیگر برای تولید یک محصول برقرار می ‌کنند و برقراری ارتباط در حقیقت جوهره اصلی سیستم است؛ برای تشخیص فرایند بهینه باید استراتژی که همان فرایند بهینه در یک سیستم است مورد توجه قرار گیرد که کار دین نیز تعریف این فرایند بهینه است.

این پژوهشگر حوزه تمدن اسلامی با اشاره به اینکه ما در دین به چیستی‌ ها پرداخته اما به چگونگی ‌ها نمی ‌پردازیم، بیان کرد: پس از تعریف شاخص ‌ها، چگونگی مطرح است چرا که تمام رقابت‌ها در چگونگی‌هاست و تمام تمدن ها با تمام تمایزات در مبانی اشتراکاتی داشته و اختلاف و رقابتشان در چگونگی  است. به عنوان مثال به چند روایت اشاره می ‌شود و این روایات با جملات سند چشم‌انداز مقایسه می شود. 

حجت‌الاسلام واسطی با اشاره به روایت پیامبر اکرم(ص) مبنی بر اینکه «النظافه من الایمان: پاکیزگی از ایمان است»، ابراز کرد: این ادبیات، ادبیات فرایندی است که تابع اشخاص و زمان و مکان نیست و طبق سند چشم‌انداز، ایران اسلامی در افق ۱۴۰۴ باید تمیزترین کشور در منطقه باشد و یا روایت «الله الله فی نظم امرکم » از امیرالمومنین علی(ع) که بر نظم تاکید می‌کند، همین ویژگی را دارد. پس طبق این روایات در افق ۱۴۰۴ باید منظم‌ترین کشور در منطقه باشد.

وی در ادامه سخنانش عنوان کرد: طبق اصل تفریع فروع، پیاده کردن اصل کلی بر روی مصادیق این کار نیز دقیقا  همین است بنابراین اگر بخواهیم به همین دو روایت از کل دین یعنی تمیزی و نظم عمل کنیم و این امر محقق شود، خواهید دید که چه اتفاقات عظیمی رخ می دهد.

 معاون تحقیقات موسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام همچنین افزود: اگر آیه « إِنَّ هَذَا الْقُرْآنَ یِهْدِی لِلَّتِی هِیَ أَقْوَمُ…: قطعا این قرآن به [آیینى] که خود پایدارتر است راه مى‏نماید…» (اسراء/۹» بخواهد تحقق پیدا کند و وقت این دو مورد از سند چشم‌انداز ما حاصل شود آنگاه خواهیم دید که چه اتفاقی در کشور و جهان رخ خواهد داد.

 وی با اشاره به ظرفیت بالای آیات و روایات تصریح کرد: از ماهاتیر محمد، تئوریسین توسعه مالزی که در هفت سخنرانی که در کشورهای مختلف داشته و تحت عنوان کتاب «اسلام، دانش، مسائل بین المللی» به چاپ رسیده است، در خصوص توسعه کشور مالزی با وجود آغاز دیرهنگام آن از سایر کشورهای اسلامی پرسیده می‌شود که در پاسخ می‌گوید: «ما مشاهده کردیم هرچه سخت‌افزار و بودجه مصرف کنیم، اما نیروی انسانی ماهر در اختیار نداشته باشیم همه آنها تلف خواهد شد».

حجت‌الاسلام واسطی در ادامه افزود: لذا اولویت را بر روی مهارت سازی نیروی انسانی گذارده و با تکنیک دلفی به آنها وزن دادیم که بالاترین وزن به واسطه تشخیص نخبگانی  بر روی نظم آمد» از این رو نظمی که در کشور مالزی وجود دارد برتر از حتی کشورهایی همچون کانادا است؛ بنابراین مقوله وزن که در روایات نیز بدان اشاره شده شاید در نظر ما امری پیش پا افتاده به نظر آید اما در عمل اثری همچون انرژی هسته ای دارد.

 وی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به روایتی در خصوص قناعت ابراز کرد: بر پایه روایت «اقنع تعز» باید قناعت را از مقیاس فردی به سمت سازمان و یا جامعه سوق دهیم؛ باید بررسی کنیم موضوعاتی چون همچون قناعت، کرامت و … در فرایند سازمانی چگونه تعریف می‌شود زیرا سازمان قانع و یا سازمان عزیز سازمان متعالی تری خواهد بود. قناعت به زبان فرایند به معنای بهینه سازی مصرف تعریف می شود که توجیه عمومی اجتماعی دارد اما زهد به زبان فرایند به معنای حداقل سازی مصرف تعریف شده که توجیه عمومی و اجتماعی ندارد؛ همچنین عزت نیز به زبان فرایند به معنای برتری در محیط رقابت است.

 این استاد حوزه و دانشگاه در ادامه با اشاره به حدیثی دیگر از امام رضا(ع) در خصوص تغذیه عنوان کرد: اگر محور توسعه، انسان سالم و محور سلامت، تغذیه باشد از این رو موضوع تغذیه معیار حرکت به سوی تمدن اسلامی به شمار می‌رود و اگر در این خصوص اصلاح صورت نگیرد تمام امور دیگر نیز تحت الشعاع قرار خواهد گرفت. لذا این موضوع باید به صورت ویژه در وزارت بهداشت مورد بررسی قرار گرفته و وزارت صنایع نیز از صنایع تبدیلی در این خصوص پشتیبانی کند.

 وی با اشاره به آیه «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَقولوا قَولًا سَدیدًا: ای کسانی که ایمان آورده‌اید! تقوای الهی پیشه کنید و سخن حق بگویید»( احزاب/۷۰) یادآور شد: این آیه شریفه به زبان ریاضی یک تابع محسوب می شود و یک جمله شرطی از این آیه با همان منطق استخراج فرایند مورد توجه است و در تمامی موارد مطروحه طبق قواعد فقه جواهری عمل می‌شود و استنباط آزاد نیست.

 واسطی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به فرآیند آموزش در سیستم نگرشی اسلام گفت: اگر ما با اقتباس از اسلام یک مدل پنج بعدی ارایه کنیم قطعا موفق خواهیم بود که در این خصوص پنج روایت احصا می‌شود؛ روایت اول به فرایند حل مساله، روایت دوم فرآیند تفکر تحلیلی، روایت سوم، فرایند مطالعه تطبیقی، روایت چهارم، بررسی کاربردها و روایت پنجم تفکر نقادی است که در محیط فرهنگی کشور ما به آنها گزاره‌های ارشادی اطلاق می شود.

 وی اضافه کرد: ما باید روایات خودمان را باور کنیم زیرا این روایات دارای ظرفیت برنامه ‌ای هستند و باید با کلید واژه فقه تمدنی به آن‌ها نگاه شود بنابراین ضروری است فقه خود را به فقه تمدنی که قابلیت جهانی شدن دارد تبدیل کنیم؛ طی بررسی ها و مطالعاتی که انجام شد به این رسیدیدم که در سیستم های آموزشی تمدنی دنیا تنها کتابی که در این خصوص الگو ارایه کرده کتاب «الگوهای تدریس» بروس جویس است که ترکیب یک راهبرد با دو فرایند را ارایه داده در حالی که ما ترکیب پنج فرایند را معرفی کرده ایم و در نظرسنجی‌ های روشمندی که طی سال های گذشته انجام داده ‌ایم بیشترین تاثیر را روی مخاطب داشته است.

 معاون تحقیقات موسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام با اشاره به آیه ۱۲۵ سوره نحل افزود: اگر به این آیه با عینک فقه تمدنی نگاه کنیم، خداوند در این آیه به پیامبر(ص) خطاب و پیامبر(ص) را دعوت به پیام رسانی کرده است. پیام رسانی مربوط به علم اطلاع رسانی است؛ در رسانه، اصلی ترین بحث مورد گفت‌و‌گو، مدل‌های پیام رسانی جهت تاثیرگذاری بیشتر است که ما در این خصوص مدل wpc را ارایه کردیم.

وی تصریح کرد: در این آیه سه ابزار حکمت، برگرفته از منطق، موعظه رسانه به معنای بیان نفع ضرر و جدال احسن به معنای مقایسه بین دو مطلب برای نتیجه‌گیری خود مخاطب برای پیام رسانی عنوان شده است. مدل پیام رسانی اثر بخش با اقتباس و نگرش اسلام همان مدل سه بعدی رسانه اثر بخش است و اگر همین الان فضای رسانه ای و جنگ نرم ما با این راهبرد حرکت کند، تاثیر گذاری آن بسیار قابل توجه خواهد بود.

حجت‌الاسلام واسطی در خاتمه با اشاره به اینکه در کنفرانس بین المللی اخلاق پزشکی تاکنون ۱۱ پروتکل ارائه شده است، گفت: در این کنفرانس ما مدل mpi بر اساس روایت «من تطبب فلینصح و الیجتهد» از امیرالمومنین(ع) را ارایه کردیم که ترکیب دو کلید واژه مطرح شده در این روایت، راهبرد حداکثرسازی نفع بیمار در فرایندهای پزشکی است که خود به خود حداکثر سازی نفع پزشک را نیز به دنبال خواهد داشت.

انتهای پیام/