بخش دوم همایش «تمدن نوین اسلامی» ظهر روز، اول دی ماه با ارائه چهار مقاله با موضوعات مرتبط توسط صاحب نظران حوزه تمدن اسلامی ازجمله غلامرضا جلالی، سیدعلیرضا واسعی، دکتر باغستانی و حجت الاسلام پاکدامن در سالن شیخ طبرسی بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی در مشهد ادامه یافت.

طبقه بندی علوم مرتبط با تمدن شناسی نوین اسلامی

در ابتدای این بخش، غلامرضا جلالی، عضو هیئت علمی موسسه فرهنگ و اندیشه اسلامی به ارائه گزارشی از مقاله خود تحت عنوان طبقه بندی علوم مرتبط با تمدن شناسی نوین اسلامی پرداخت.

جلالی با بیان اینکه در این مقاله ضمن اشاره به تجسد تمدن نوین اسلامی در عصر حاضر به نشانه های آن نیز اشاره شده است، گفت: ۱۰ حوزه مطالعاتی تمدن شناسی یعنی مطالعات جهانی سازی، مطالعات بین‌المللی، منطقه ای، سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، زیست محیطی، رسانه، انتقادی و مطالعات اسلامی و ایرانی در این مقاله مورد کندوکاو و بررسی قرار گرفته است.

وی با بیان اینکه امام خمینی(ره) موجب توجه دوباره به تمدن اسلامی در عصر حاضر شده است، افزود: با وجود اینکه مطالعات تمدنی در میان مسلمانان از پیشینه برخوردار است اما در سده های اخیر مورد غفلت قرار گرفت و توسط امام خمینی(ره) در عصر حاضر، اعتقاد به ارتباط تنگاتنگ علوم اجتماعی مورد نیاز جامعه اسلامی با هستی شناسی و عرفان اسلامی مورد تاکید قرار گرفته است.

جلالی خاطرنشان کرد: اذعان به تغییر و تحول پذیری، تاسیس نظام سیاسی و توصیه به احیای علوم اسلامی، تاسیس برخی از نهادهای تمدنی مثل تقریب بین مذاهب اسلامی، تاکید بر بیداری اسلامی، دوری از تجمل گرایی و منع محافل علمی از دلباختگی در برابر اندیشه های جهان غرب از رویکردهای امام خمینی در این حوزه به شمار می رود.

وی در پایان ارائه مقاله خود بیان کرد: بنابراین لازم است در گام نخست در عصر حاضر دقت بیشتری نسبت به علوم پیشین و علوم نوین جوامع اسلامی به ویژه در نگاه مقایسه ای آنها با علوم جهانی موجود صورت گیرد و در گام نهایی نسبت به رده بندی علوم نوپدید با توجه به رویکردهای دهگانه اقداماتی انجام شود.

فلسفه تمدن نوین اسلامی، ماهیت و مبانی

دکتر سیدعلیرضا واسعی، معاون پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی نیز در ادامه این بخش شرحی بر مقاله خود با عنوان «فلسفه تمدن نوین اسلامی، ماهیت و مبانی» داشت.

وی با بیان اینکه تمدن نوین اسلامی یا احیای تمدنی نوین زیر چتر دیانت اسلامی، ذهن دسته بزرگی از دغدغه مندان و متفکران جهان اسلام را به ویژه در چند دهه اخیر به خود معطوف داشته است، گفت: واقعیت این است که تمدن نوین و موثری در پرتو آموزه‌های اسلامی و در جهان اسلام رو به گسترش است و اینکه چنین تمدنی با چه رویکردها و شالوده هایی صورت می پذیرد از پرسش های بنیادین در این زمینه محسوب می شود.

واسعی با اشاره به پایه های تمدن اسلامی اظهار کرد: اصولی همچون «هدفمندی هستی در پرتو خدامحوری و یکتاپرستی»، «برابری همگان در پیشگاه خداوند»، «ساخت دنیا در راستای آخرت»، «تحقق امت اسلامی»، «جهان وطنی اسلام و «علم مداری و معرفت جویی» از اصولی است که در این مقاله مطرح شده است.

«بررسی موقعیت دانش تمدن شناسی در تمدن اسلامی» عنوان سومین مقاله ای بود که در این همایش توسط دکتر محمد باغستانی کوزه‌گر، عضو هیئت علمی موسسه فرهنگ و اندیشه اسلامی ارائه شد.

موضوع این مقاله، بررسی پیشینه های نظری و عملی گوناگون پیدایش دانش تمدن شناسی در تمدن اسلامی و توقف شش سده ای آن پس از پیدایش در میان دانشوران مسلمان است.

باغستانی در توضیح مقاله خود بیان کرد: بررسی تاریخ علوم در تمدن اسلامی از این حقیقت پرده بر می دارد که همه دانش ها زمینه و مرحله هایی را برای شکل گرفتن در قالب یک دانش پشت سر گذاشته اند و همین تفاوت در پیدایش زمینه ها در ظهور زودتر و دیرتر هر یک از آنها تاثیرگذار بوده است.

وی ادامه داد: وضعیت دانش تمدن شناسی در تمدن اسلامی را در چهار مقطع تاریخی تمدن شناسی «پیش از ظهور اصطلاحی آن در تمدن اسلامی»، «ظهور اندیشه ها و دانش های همسو با تمدن شناسی»، «ظهور دانش تمدن شناسی در تمدن اسلامی» و «وضعیت دانش تمدن شناسی پس از ظهور آن در تمدن اسلامی» می توان بررسی کرد.

باغستانی تاکید کرد: از نظر دوره های حیات تمدن اسلامی، دانش تمدن شناسی در مرحله ای به بار نشست که تمدن اسلامی، مراحل پیدایش و شکوفایی و ظهور عوامل داخلی انحطاط مانند مقابله با دانش های عقلی و بروز عوامل بیرونی انحطاط را به چشم دیده بود و در سده هشتم هم شاهد هجوم های ویرانگر تیمویان به جهان اسلام و سقوط بخش هایی از قلمرو اروپاییان جهان اسلام در اندلس بود.

ظرفیت اسلام برای ایجاد تمدنی جهانی

پایان بخش این همایش، ارائه مقاله «ظرفیت اسلام برای ایجاد تمدنی جهانی» توسط حجت الاسلام محمدحسن پاکدامن، از محققان بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی بود.

حجت الاسلام پاکدامن، در توضیح مقاله خود گفت: در این مقاله تلاش بر تبیین این گفتمان شده است که تمدن جهانی در گذر و رونمایی از دینی جهانی و عکس آن قابل طرح و ایده پردازی می باشد و برآیندش ظرفیت اسلام برای ایجاد تمدنی جهانی است که در سه ضلع ساخته انسانی، ساخته های الهی و فراساخته ها ترسیم می شود و در اوج و شکوه مندی فراساخته ها می توان بدون هیچ گونه جبر و تحمیلی مقوله تمدن جهانی، دین جهانی را پذیرفت.

وی ادامه داد: پیش فرض مقاله «ظرفیت اسلام برای ایجاد تمدنی جهانی» بر این اصل استوار است که پیدایش و پویایی تمدن بشری، رشد ادیان را به دنبال داشته است و دین کامل آن دینی است که بتواند به تمام دغدغه های این پویایی و تکاپوی برآمده از تمدن بشری پاسخگو باشد.

همچنین یادآور می شود: بنا بود در این بخش مقالات «نگاهی به تمدن اسلامی از منظر قرآن» از مهدی شریعتی تبار، «بررسی نظام تمدن سازی اسلامی در قرآن کریم (با بهره گیری از رویکرد تحلیل گفتمان)» از دکتر علی سلیمان پور و دکتر امیر اکبری، «اسلام و فرهنگ مدارا؛ تاملی بر آرای توماس باور» از دکتر غلامرضا خدیوی، «تحلیلی بر چارچوب های کلان اقتصاد اسلامی در بیانات مقام معظم رهبری(اقتصاد اسلامی اقتصاد تمدن ساز)» از عمار خسروجردی ارائه شود که به دلیل پایان یافتن وقت همایش ارائه نشدند.

بر اساس این گزارش، مجموعه مقالات ارائه شده و چهار مقاله ای که ارائه نشد، در ویژه نامه مشکاۀ(نشریه علمی ـ ترویجی بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی) منتشر شده و در این همایش در اختیار شرکت کنندگان قرار گرفته است.

نخستین هفته علمی تمدن نوین اسلامی، از روز گذشته، ۳۰ آذر لغایت ۷ دی ماه با مشارکت بیش از ۱۴ مرکز علمی، پژوهشی و حوزوی برگزار و برنامه های مختلفی در شهرهای تهران، قم، مشهد، شیراز، قزوین برگزار می شود.

انتهای پیام/